Çeltik Beyaz Uç Nematodu (Aphelenchoides besseyi Christie),

 Aphelencida: Aphelencoididae)

 

Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli:

     Çeltik beyaz uç nematodu (Aphelenchoides besseyi Christie) dişi ve erkeği iplik şeklinde mikroskobik canlılardır. Boyları yaklaşık 0.4-0.8 mm’dir.

     Nematod, önemli ölçüde tohumla taşınmakla birlikte, tarladan tarlaya sulama suyu ile taşınır. Tohum, bulaşık kavuz ve bitki artıkları ile tarladaki konukçu yabancı

otlarda kışı geçirir. Toprakta konukçusu olmadığı takdirde canlılığını 4 ay koruyabilir. Tohumda ise canlılığını 2-5 yıl kadar sürdürebilmektedir.

 

Çeltik Entegre Mücadele Teknik Talimatı:

     Bulaşık tohumların ekilmesi ile aktif hale geçen nematodlar, gelişmekte olan fidenin gövde ve yapraklarının büyüme noktalarına doğru hareket ederek, dış

parazit (ektoparazit) olarak beslenirler. Çiçek salkımlarına ve yaprak sap diplerine yumurtalarını bırakırlar. Bitkinin büyümesi ile yukarı doğru taşınan nematodların

sayıları sapa kalkma ve çiçeklenme dönemlerinde hızla artar. Bulaşık tohumdaki nematod sayısı 1–121 arasında değişmektedir. Nematodların %97’si kavuzun iç

yüzeyinde, geri kalanı ise kavuzdan ayrılmış, işlenmemiş tane (kargo) üzerinde bulunur.

     Çeltik beyaz uç nematodu, optimum gelişme sıcaklığında (21-25°C), yılda birkaç döl verebilir. Hayat çemberini 21°C’de 10 günde, 23°C’de 8 günde tamamlar, 13°C’nin altında gelişmesi durur. Havaların yağışlı ve rutubetli gitmesi nematodun gelişmesini teşvik etmektedir.

     Eşeysiz (parthenogenetik) olarak da üreyebilen zararlı ayrıca, Culvularia spp., Alternaria spp., Fusarium spp. ve Helminthosporium spp. gibi funguslar üzerinde de

gelişebilir (Şekil 1).

 

Çeltik beyaz uç nematodu’nun tipik belirtisi, bitkilerin bayrak yapraklarının ucunun 3-5 cm kısmının beyazlayıp kurumasıdır (Şekil 2, 3). Diğer belirtiler, bayrak yaprağının kıvrılması, salkımda tane sayısının azalması, steril başakçıkların meydana gelmesi, tanelerin cılız kalması ve 1000 tane ağırlığının azalmasıdır. Nematod ile enfekte olmuş bazı çeşitlerde, yaprak ve salkımlarda bu karakteristik belirtiler görülmeyebilir.

Sonuçta bitki gelişimi engellenmekte, salkımlar küçük kalmakta ve tane sayısı ile büyüklüğü azalmaktadır (Şekil 4,5). Belirtiler, kalsiyum ve magnezyum noksanlıklar ile karıştırılabilir.

 

Mücadelesi

 

Kültürel önlemler

  • Sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır. Sertifikalı olmadığı takdirde ekilecek tohumluk mutlaka analiz ettirilmelidir.

  • Nematodla bulaşık çeltik tohumları üretimde kullanılmamalıdır.

  • Bulaşık yerlere ait sular, temiz yerlerden geçirilmemelidir.

  • Bulaşık çeltik kavuzları, bitki artıkları ve konukçu yabancı otlar imha edilmelidir.

  • Fabrikalarda işleme sonucunda çıkan çeltik kavuzların tarım alanlarına ve tarımsal sulama kaynaklarına doğrudan bulaşmasına engel olunmalıdır.

  • Nematoda dayanıklı veya tolerant çeltik çeşitleri kullanılmalıdır.

  • Tohumları oda sıcaklığındaki suda 5 saat ön ıslatma ve 55-60 °C’de 15 dakika sıcak su uygulaması çeltik beyaz uç nematoduna karşı %100 etkilidir. Tohumun

çimlenme özelliğini kaybetmemesi için su sıcaklığının 60°C’yi geçmemesine ve uygulama süresine dikkat edilmelidir.

 

Karantina Önlemleri

    Ülkemizin karantina listesinde yer alan çeltik beyaz uç nematodunun temiz bölgelere bulaşmaması için karantina tedbirleri alınmalıdır. Bu amaçla sürveyler yapılarak bulaşık alanlar tespit edilmelidir.

 

Kimyasal Mücadele

    Ülkemizde bu zararlıya karşı henüz bir kimyasal mücadele yapılmamaktadır.